حتما تا به امروز با دریچه‌های بزرگ نصب شده روی زمین در سطح کوچه و خیابان مواجه شده‌اید. در زیر این دریچه ها منهول یا آدم روها وجود دارند، منهول‌ها شبکه‌هایی (شبیه به لوله‌های بزرگ) هستند که قسمت‌های مختلف تاسیسات زیرزمینی شهری و روستایی را به یکدیگر متصل می‌کنند. منهول‌ها امکان دسترسی کارکنان و متخصصین تکنسین را به داخل کانال‌های زیرزمینی فراهم می‌کند و سرعت مدیریت بحران را افزایش می‌دهد و کنترل تاسیسات را آسان‌تر خواهد کرد. به طور کلی به قاب و دریچه‌های که روی این کانال قرار می‌گیرد، دریچه منهول می‌گویند. دریچه‌های منهول انواع مختلفی دارد که در ادامه به این نکته می‌پردازیم.

کاربرد دریچه منهول

دریچه های منهول بسته به محل نصب کاربردهای متفاوتی دارند. این دریچه ها به طور کلی دسترسی برای کارگران تکنسین را آسان کرده و خطرات ناشی از سقوط افراد به داخل چاه را کاهش می‌دهد.

از معضلات مدیریت معابر شهری در زمان بارندگی‌، بروز رواناب در سطح خیابان‌ و ایجاد گره‌های ترافیکی ناشی از آن است؛ به‌منظور حل این مشکل از دریچه‌ منهول مشبک (آبرو) روی کانال  فاضلاب استفاده می‌شود تا آب را به درون سیستم‌های جمع آوری فاضلاب منتقل کند. البته لازمه انجام اینکار، کافی بودن تعداد دریچه‌ها و عدم گرفتگی سوراخ‌های دریچه در هنگام وقوع بارندگی است که گاها رعایت نشده و باز هم با مسئله آب‌گرفتگی سطح خیابان‌ها روبرو می‌شویم. استفاده از دریچه های منهول به هدایت آب باران (برای جلوگیری از آب‌گیری معابر و بروز سیلاب) کمک ‌کند.

ابعاد دریچه منهول

دریچه‌های منهول بسته به کاربردشان و سفارش کارفرما می‌توانند در اشکال دایره‌ای، مربعی، مستطیلی و در دو نوع ساده و لولا دار تولید شوند. این دریچه در ابعاد مختلف، بسته به سفارش مشتری، تولید می‌شود. با این حال دریچه های منهول در ابعاد زیر کاربرد بیشتری در بازار دارد.

• دریچه منهول دایره‌ای با قطر 26، 5/32، 60، 80 و 100 سانتی‌متر
• دریچه‌ منهول مستطیلی با ابعاد 80×60، 100×60، 120×60 و 100×80 سانتی‌متر
• دریچه منهول مربعی به ضلع 40، 60، 80 و 100 سانتی‌متر

مقاومت (کلاس) دریچه‌های منهول

دریچه های منهول بسته به محل مصب و جنس محصول مقاومت های مختلفی دارد، استاندارهای جهانی و ملی بسیاری در زمینه مقاومت دریچه های منهول وجود دارد. مطابق استاندارد 14976 سازمان ملی استاندارد، دریچه‌ها با توجه به محل نصبشان در 6 گروه تولید شده و مورداستفاده قرار می‌گیرند:

ویژگی مثبت دریچه های منهول

دریچه‌ها با جنس‌های مختلف ویژگی‌ها متفاوتی دارند. دریچه های منهول به نوعی طراحی شده‌اند که از مشکلات مدیریت شهری بکاهند، عموماً دریچه های جدید‌تر مشکلات دریچه‌های قبلی را ندارد. در ادامه به بررسی انواع دریچه های موجود در بازار ایران می‌پردازیم.

دریچه منهول بتنی

دریچه منهول بتنی یک انتخاب خوب به عنوان دریچه ضد سرقت است. دریچه بتنی از مواد غیر بازیافتی تولید شده است و وزن بسیار زیادی دارد به همین دلیل میزان سرقت آن نزدیک به صفر است.

دریچه های بتنی مقاومت بالایی در برابر ضربه، فشار و خوردگی با مواد اسیدی دارد، این دریچه قابلیت مرئی سازی به وسیله‌ی دستگاه‌های فلزیاب را دارد.

با این حال دریچه منهول بتنی مشکلات جدی برای سازمان‌ها ایجاد کرده است. این دریچه وزن بسیار زیادی دارد و همین نکته کار حمل‌ونقل، نصب و جابه‌جای را برای کارگران و متخصصین مشکل کرده است.

این دریچه قابلیت تولید در رنگ‌های مختلف را ندارد و در برخی موارد براثر یخ‌زدایی ترک می‌خورد.

با این حال این دریچه در مقایسه با بعضی از محصولات مشابه قیمت مناسبی دارد.

دریچه منهول چدنی

دریچه منهول چدنی مشکلات ناشی از سنگینی دریچه های بتنی را ندارد. این دریچه بسیار سبک است و به راحتی قابلیت جابه‌جایی را دارد. با این حال این محصول مشکلات متعددی دارد:

این دریچه یک دریچه بازیافتی و نسبتاً سبک است به همین دلیل پتانسیل بالایی برای سرقت دارد. این اتفاق سالیانه هزینه‌ی مالی و جانی بالایی برای سازمان‌ها به بار می‌آورد. دریچه چدنی مقاومت پایینی در برابر ضربه، رطوبت و مواد اسیدی دارد و به سرعت زنگ می‌زد.  

دریچه منهول چدن بتن

همان‌طور که ذکر شد، آمار بالای سرقت از معایب اصلی دریچه‌های چدن محسوب می‌شود. برای رفع این مشکلات، تولیدکنندگان به دنبال ساخت دریچه‌های چدن-بتن رفتند. وزن این دریچه‌ها به نسبت دریچه منهول چدن کمتر بوده و هزینه‌های جابه‌جایی و نصب را کاهش می‌دهد.

پوشش بتنی دریچه‌های چدن – بتن سبب می‌شود که برخلاف دریچه‌های تمام چدن، به هنگام عبور وسایل نقلیه تولید صدا نکنند. با این حال این پوشش بتنی دو نقطه‌ضعف دارد، اول اینکه در محیط‌های کلری و سولفاتی به شدت آسیب‌پذیر است و در صورت استفاده از سیمان نامناسب دچار خوردگی و شکست می‌شود. دوم اینکه با نفوذ آب و وقوع سیکل‌های یخ‌زدگی، ترک خوردگی در بتن ایجاد شده و مقاومت دریچه کاهش می‌یابد.

دریچه منهول کوپلیمر

دریچه‌های کوپلیمری از انواع دریچه های منهول است که در کنار مزیت‌های خود معایب زیادی دارد. از مزایای این دریچه باید به وزن پایین آن اشاره کرده (البته توجه داشته باشید که وزن این دریچه استاندارد و بیش از اندازه سبک است با این حال جابه‌جایی و حمل و نقل را آسان می‌کند.)

این دریچه شباهت بسیاری به دریچه های کامپوزیتی دارد به همین دلیل کمتر مورد سرقت قرار می‌گیرد. در کنار مزیت‌ها، دریچه منهول کوپلیمری معایبی هم دارد که اصلی‌ترین آن آسیب‌پذیر بودن در برابر اشعه UV خورشید است. همانطور که اشاره شد این دریچه به‌طور غیر استانداردی سبک است و در زمان عبور و مرور وسایل نقلیه‌ی از روی دریچه بلند می‌شود، این نکته باعث بروز سوانح جانی و مالی بسیاری تا به امروز شده است. این دریچه مقاومت پایینی در برابر اشعه UV خورشید، مواد اسیدی و اشتعال دارد و در صورت مدفون شدن با دستگاه فلزیاب پیدا نمی‌شوند.

دریچه منهول پلی اتین

از مزایای این دریچه باید به وزن پایین و مقاومت و طول عمر زیاد آن در برابر فشار و ضربه اشاره کرد. این دریچه قابل بازیافت بوده و بسیار سبک است به همین دلیل به طور مکرر دزدیده می‌شود. این دریچه مانند دریچه های کوپلیمری در هنگام عبور اتومبیل از روی منهول بلند می‌شود، به همین دلیل در زمان استفاده از این دریچه باید از قفل استفاده کرد. این دریچه قابلیت استفاده در کارخانه‌های صنعتی را ندارد چون در زمان جاری شدن روغن و سیالات سطح دریچه لغزنده می‌شود.

دریچه منهول کامپوزیتی

به طور کلی این دریچه 70 درصد از دریچه های بتنی و چدنی سبک‌تر است. دریچه کامپوزیتی یک دریچه غیر بازیافتی است به همین دلیل پتانسیل سرقت پایین‌تری هم دارد. این دریچه در برابر رطوبت، مواد اسیدی و… مقاومت بالایی دارد. این دریچه درمقایسه با دریچه های قبلی مزایای بیشتری دارد با اما بی‌نقص نیست.

از مشکلات این دریچه باید به عدم سازگاری آن با محیط‌زیست اشاره کرد. جنس مواد موجود در ساختار دریچه‌های کامپوزیت سبب می‌شود تا چرخه بازیافت بسیار طولانی (حدود 900 سال) داشته باشند.

این دریچه‌ها بر خلاف دریچه‌های چدنی، بتن مسلح و نانوکامپوزیت زمانی که در زیر پوشش‌های راه‌سازی مدفون شوند، امکان پیدا شدن توسط دستگاه‌های فلزیاب را ندارند.

دریچه‌های نانوکامپوزیت

دریچه نانوکامپوزیت جدیدترین و بی‌نقص‌ترین دریچه موجود در بازار است. فرق دریچه‌های نانو کامپوزیت در مقایسه با دریچه‌های کامپوزیت، مقاومت بیشتر آن در برابر اشعه UV، حرارت و اشتعال، ضربه، داشتن خاصیت چکش‌خواری بالا، مقاومت بالا، وزن و ضخامت کم و… است.

دریچه‌های نانو کامپوزیت ظاهری شبیه به دریچه‌های بتنی دارند با این حال مواد مورد استفاده در آن کاملا متفاوت است. این دریچه ظاهری زیبا دارد قابلیت تولید در رنگ‌های مختلف را دارد. مقاومت دریچه‌های نانو رادیس در برابر چکش‌خواری، دما، اشعه UV، اشتعال و تحمل وزن، بسیار بالا است.

نکته دیگری که دریچه‌های نانو کامپوزیت را متفاوت کرده است ضخامت کم و وزن پایین (به‌اندازه استاندارد) آن است که همین نکته باعث جابه‌جایی ساده آن برای کارگران تکنسین، در زمان تعمیرات یا آبگیری معابر، شده است.

استفاده از دریچه‌های نانوکامپوزیت رادیس امکان سرقت دریچه را کاهش داده. مواد استفاده شده در این دریچه، بازیافتی نبوده و حتی در صورت دزدیده شدن نیز، به دلیل خاصیت چکش‌خواری بالا، شکسته نمی‌شوند.

دریچه‌های نانو رادیس مقاومتی حدود 150 مگاپاسکال دارد، این در حالی است که دریچه‌های بتنی که ادعای مقاومت بالا دارند تنها مقاومتی حدود 25 تا 30 مگاپاسکال دارند.

دریچه‌های نانو رادیس در مقاومت‌های مختلف و با توجه به استانداردهای جهانی برای نصب در پیاده‌رو، خیابان، جاده‌ها و حتی فرودگاه‌ها تولید شده است.

مقاومت این نوع دریچه در برابر مواد اسیدی، ترکیبات آلی، یون‌های، سولفات خاک از سنگ هم بالاتر است. الیاف‌های فلزی که در ساخت دریچه نانوکامپوزیت به کار رفته است، برخلاف دریچه‌های کامپوزیتی، خاصیت ردیابی با استفاده از دستگاه فلزیاب را دارند و همین نکته مشکلات ناشی از مفقود شدن دریچه را حل کرده است.

قیمت دریچه نانوکامپوزیت رادیس در مقایسه با انواع دریچه‌های نانوکامپوزیت مناسب‌تر است. نتایج آزمایشگاهی این نوع دریچه نشان داده است که عمر مفید این دریچه حداقل 65 سال است و 18 ماه گارانتی برای خریداران دارد.

سخن پایانی

آن منهول ها راه‌ها مهمی برای حفظ و دسترسی به تأسیسات زیرزمینی است. استفاده از دریچه منهول مناسب علاوه بر حفظ امنیت شهروندان به جلوگیری از اتلاف هزینه‌های اضافه کمک خواهد کرد. شرکت رادیس بزرگترین تولید کننده انواع دریچه نانوکامپوزیت در ایران است؛ برای اطلاعات بیشتر درباره دریچه‌های نانوکامپوزیت به وبسایت رادیس مراجعه کنید.